Ustawa o fundacji rodzinnej weszła w życie w maju 2023 r. W ciągu roku powstało ponad
1000 fundacji rodzinnych. Zainteresowanie nimi stale rośnie.
Zgodnie z ustawą fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia majątku, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. To rozwiązanie, które pozwala kontynuować biznes przez pokolenia bez konieczności osobistego zaangażowania następców prawnych przedsiębiorcy i chroni majątek rodziny. Ustawa umożliwia na sprawną sukcesję w firmach rodzinnych oraz zabezpieczenie majątku przed rozdrobnieniem. Korzyści z założenia fundacji rodzinnej to:
» zabezpieczenie integralności majątku;
» zachowanie firmy w rękach rodziny (zachowanie udziałów w jednym podmiocie, bez wspólników);
» możliwość zaplanowania sukcesji w perspektywie wielu pokoleń;
» niezbywalność praw beneficjentów i fundatora (status fundatora wygasa z chwilą jego śmierci);
» zabezpieczenie finansowe członków rodziny – fundacja pozwala realizować świadczenia dla swoich beneficjentów (tzn. składniki majątkowe, w tym środki pieniężne, rzeczy lub prawa, przeniesione na beneficjenta albo oddane beneficjentowi do korzystania przez fundację rodzinną);
» realizacja woli fundatora; znaczna swoboda w kształtowaniu zasad działalności fundacji, zarządzania majątkiem, kręgu uprawnionych i zasad wypłaty świadczeń;
» swoboda określenia celów fundacji rodzinnej; najczęściej to zapewnienie nieprzerwanego działania firmy i zapewnianie środków do życia dla członków rodziny; fundacja rodzinna może być ustanawiana na czas określony albo nieokreślony;
» pewna możliwość prowadzenia działalności gospodarczej przez fundację; fundacja rodzinna tylko wyjątkowo może prowadzić działalność polegającą na obrocie
majątkiem, w tym udziałami w spółkach, najmie, udzielaniu pożyczek spółkom, w których posiada udziały, lub beneficjentom, obrocie obcą walutą w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej oraz określoną działalność w związku z prowadzonym gospodarstwem rolnym;
» korzystne zasady opodatkowania m.in. dla członków bliższej rodziny fundatora;
» formalne odseparowanie biznesu i rodziny; majątek rodzinny staje się własnością fundacji rodzinnej;
» fundator może wycofać się z aktywnego prowadzenia biznesu bez utraty dochodów.
Do wad tego rozwiązania należy z kolei:
» osobny rejestr dla fundacji rodzinnych (oznaczający problemy organizacyjne i opłatę);
» możliwość obniżenia zachowku bądź rozłożenia go na raty tylko w procesie o zapłatę;
» ograniczenie zakresu prowadzenia działalności gospodarczej bez podatku – co oznacza ryzyko sporów z organami podatkowymi
Aby założyć fundację rodzinną, fundator, będący osobą fizyczną posiadającą pełną zdolność do czynności prawnych, powinien:
- Złożyć oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej przed notariuszem w akcie założycielskim (w tym przypadku może być kilku fundatorów) albo w testamencie (w tym przypadku może być tylko jeden fundator); z chwilą sporządzenia aktu założycielskiego albo otwarcia testamentu powstaje fundacja rodzinna w organizacji;
- Sporządzić w akcie notarialnym statut zawierający reguły działania fundacji rodzinnej; należy przy tym ustanowić organy fundacji rodzinnej – obligatoryjne: zarząd (poprzez który działa fundacja) i zgromadzenie beneficjentów (tj. wskazani przez fundatora beneficjenci); rada nadzorcza jest fakultatywna, chyba że beneficjentów jest więcej niż 25;
- Przekazać majątek do fundacji rodzinnej o wartości co najmniej 100 tys. zł (fundusz założycielski należy wnieść przed wpisaniem do rejestru fundacji lub w przypadku testamentu do 2 lat od dnia wpisania fundacji rodzinnej do tego rejestru), sporządzając spis mienia wnoszonego do fundacji;
- Zgłosić fundację rodzinną do prowadzonego przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim rejestru fundacji rodzinnych.
Mieniem fundacji rodzinnej jest własność i inne prawa majątkowe (np. nieruchomości, papiery wartościowe, udziały i akcje spółek, przedsiębiorstwo, gospodarstwo rolne, środki pieniężne, rzeczy ruchome, majątkowe prawa autorskie) wniesione do fundacji rodzinnej na pokrycie funduszu założycielskiego lub nabyte na innej podstawie (np. darowizną albo tytułem spadku) od fundatora lub innych osób. Majątek do fundacji rodzinnej może wnieść dowolna osoba fizyczna lub prawna.
Beneficjentem fundacji rodzinnej może zostać osoba fizyczna (z rodziny lub spoza rodziny fundatora) bądź organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego. Z dochodów i majątku fundacji rodzinnej można finansować np.: koszty utrzymania, kształcenia lub leczenia beneficjentów
czy wydatki na cele statutowe ww. organizacji.
Założenie fundacji rodzinnej i przekazanie do niej majątku nie jest opodatkowane (brak PCC, CIT i PIT). Co do zasady fundacja rodzinna płaci CIT 15% (od wartości świadczeń) pobierany dopiero w momencie przekazywania świadczeń beneficjentom (brak możliwości odliczenia kosztów uzyskania przychodów i amortyzacji). Fundacja rodzinna nie płaci więc podatku np. od otrzymanej dywidendy.
Beneficjenci będący organizacjami pozarządowymi płacą CIT na ogólnych zasadach, w tym mogą skorzystać z obowiązującego zwolnienia przedmiotowego. Fundacja rodzinna jest podmiotowo zwolniona z CIT (wg art. 6 ust. 1 pkt 25 ustawy o CIT) tylko w zakresie działalności gospodarczej określonej w art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej, tj. tej, jaką może ona może wykonywać. Wyjątkiem od reguły odroczonej zapłaty 15% CIT są przychody z:
» najmu, dzierżawy lub innej podobnej umowy, której przedmiotem jest przedsiębiorstwo, zorganizowana
część przedsiębiorstwa lub składniki majątku służące prowadzeniu działalności przez beneficjenta, fundatora lub podmiot powiązany z fundacją rodzinną, beneficjentem lub fundatorem;
» budynków;
» działalności gospodarczej, która nie została dopuszczona w ustawie o fundacji rodzinnej – dochód uzyskany z prowadzenia działalności innej niż dozwolona jest opodatkowany 25% CIT.
Fundator i beneficjenci będący osobami fizycznymi, jeśli należą do tzw. „grupy zero” w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn (tj. najbliższa rodzina: małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, pasierb, ojczym, macocha), są zwolnieni z PIT. Osoby zaliczane do I lub II grupy podatkowej zapłacą 10% PIT. Zwolnienie lub obniżona stawka 10% PIT przysługuje proporcjonalnie do wartości mienia wniesionego do fundacji rodzinnej przez danego fundatora w stosunku do wartości całego mienia fundacji rodzinnej. Pozostałe osoby fizyczne płacą 15% PIT.
