W przypadku każdej transakcji o wartości przekraczającej 15 000 zł istnieje obowiązek dokonywania płatności za pośrednictwem rachunku płatniczego. Z czego to wynika i czym grozi naruszenie tego obowiązku?
Zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23.
Jednocześnie jednak art. 22p ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych ustawodawca zdecydował się na wyłączenie z kosztów (niezaliczanie kosztu w części) tej części kosztów, w jakiej płatność została dokonana bez pośrednictwa rachunku płatniczego. Stosownie bowiem do tego przepisu: podatnicy prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą nie zaliczają do kosztów uzyskania przychodów kosztu w tej części, w jakiej płatność dotycząca transakcji określonej w art. 19 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców:
- została dokonana bez pośrednictwa rachunku płatniczego lub
- została dokonana przelewem na rachunek inny niż zawarty na dzień zlecenia przelewu w wykazie podmiotów, o którym mowa w art. 96b ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług – w przypadku dostawy towarów lub świadczenia usług, potwierdzonych fakturą, dokonanych przez dostawcę towarów lub usługodawcę zarejestrowanego na potrzeby podatku od towarów i usług jako podatnik VAT czynny, lub
- pomimo zawarcia na fakturze wyrazów ,,mechanizm podzielonej płatności” zgodnie z art. 106e ust. 1 pkt 18a ustawy o podatku od towarów i usług, została dokonana z pominięciem mechanizmu podzielonej płatności określonego w art. 108a ust. 1a tej ustawy.
Przy tym z ustępu 2 tego artykułu wynika, że w przypadku zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kosztu w tej części, w jakiej płatność dotycząca transakcji określonej w art. 19 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców została dokonana z naruszeniem ust. 1, podatnicy prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą w tej części:
- zmniejszają koszty uzyskania przychodów albo
- w przypadku braku możliwości zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów – zwiększają przychody
– w miesiącu, w którym odpowiednio została dokonana płatność bez pośrednictwa rachunku płatniczego, został zlecony przelew albo płatność została dokonana z pominięciem mechanizmu podzielonej płatności.
Art. 19 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców stanowi, że dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku płatniczego przedsiębiorcy, w każdym przypadku gdy:
- stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz
- jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza 15 000 zł lub równowartość tej kwoty, przy czym transakcje w walutach obcych przelicza się na złote według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania transakcji.
Zgodnie z art. 19 ustawy – Prawo przedsiębiorców, płatność za zakupione towary powinna nastąpić za pośrednictwem rachunku bankowego przedsiębiorcy, a zatem zostać przelana z rachunku bankowego strony transakcji na rachunek bankowy kontrahenta. Tylko w takim przypadku płatność (płatności dokonane w ramach transakcji) może zostać zaliczona do kosztów uzyskania przychodów, o ile spełnione będą pozostałe warunki uznania za koszt z ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Stąd np. zapłata przez nabywcę poprzez wpłacenie gotówki na rachunek bankowy dostawcy nie spełnia warunków dokonania płatności za pośrednictwem rachunku płatniczego. Innymi słowy wpłata gotówki na rachunek bankowy kontrahenta nie jest płatnością bezgotówkową.
Natomiast gdy jednorazowa wartość transakcji przekracza równowartość 15 000 zł, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, znajduje zastosowanie wyłączenie zawarte w art. 22p ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Jeśli zatem kupujący dokona zapłaty za nabyte towary (w ramach transakcji przekraczającej 15 000 zł) poprzez wpłatę gotówki bezpośrednio na rachunek bankowy sprzedawcy, to wydatków na zakup tych towarów nie powinien zaliczać do kosztów uzyskania przychodów.
Co ważne, zestawienie tych dwóch przepisów prowadzi do wniosku, iż w przypadku każdej transakcji o wartości przekraczającej 15 000 zł istnieje obowiązek dokonywania płatności za pośrednictwem rachunku płatniczego, przy czym naruszenie tego obowiązku, a więc dokonanie płatności w całości lub w części z pominięciem takiego rachunku, oznacza brak możliwości zaliczenia kosztu w tej części, w jakiej płatność dotycząca tej transakcji została dokonana z pominięciem rachunku płatniczego. Przepisy nie wyłączają zatem z kosztów jedynie nadwyżki płatności ponad wartość 15 000 zł, lecz każdą płatność (bez względu na jej wartość – kwotę) dokonaną z pominięciem rachunku bankowego, jeżeli jest dokonywana w ramach transakcji o wartości przekraczającej 15 000 zł.
