Ustawa z 9 lutego 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw wprowadza do polskiego porządku prawnego regulacje związane z funkcjonowaniem grup spółek oraz regulacje dotyczące zasad zarządzania spółkami handlowymi i nadzoru nad tymi spółkami. Wejdzie w życie 12 października br.
W K.s.h. pojawi się definicja grupy spółek. Zgodnie z nią grupa spółek to spółka dominująca i spółka albo spółki zależne, będące spółkami kapitałowymi, kierujące się zgodnie z uchwałą o uczestnictwie w grupie spółek wspólną strategią w celu realizacji wspólnego interesu (interes grupy spółek), uzasadniającą sprawowanie przez spółkę dominującą jednolitego kierownictwa nad spółką zależną albo spółkami zależnymi. Grupa spółek będzie więc „kwalifikowanym” stosunkiem dominacji i zależności pomiędzy składowymi spółkami.
Według nowelizacji uchwała o uczestnictwie w grupie spółek ze wskazaniem spółki dominującej jest podejmowana przez zgromadzenie wspólników albo walne zgromadzenie spółki zależnej większością ¾ głosów. Uczestnictwo w grupie spółek jest ujawniane w rejestrze przez spółkę dominującą i spółkę zależną.
Spółka dominująca może wydać (w formie pisemnej lub elektronicznej pod rygorem nieważności) spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek wiążące polecenie dotyczące prowadzenia spraw spółki, jeżeli jest to uzasadnione interesem grupy spółek oraz przepisy szczególne nie stanowią inaczej. Wiążące polecenie wskazuje co najmniej:
- oczekiwane przez spółkę dominującą zachowanie spółki zależnej w związku z wykonaniem wiążącego polecenia;
- interes grupy spółek, który uzasadnia wykonanie przez spółkę zależną wiążącego polecenia;
- spodziewane korzyści lub szkody spółki zależnej, które będą następstwem wykonania wiążącego polecenia, o ile występują;
- przewidywany sposób i termin naprawienia spółce zależnej szkody poniesionej w wyniku wykonania wiążącego polecenia.
Wykonanie wiążącego polecenia przez spółkę zależną uczestniczącą w grupie spółek wymaga uprzedniej uchwały zarządu spółki zależnej. Spółka zależna uczestnicząca w grupie spółek podejmuje uchwałę o odmowie wykonania wiążącego polecenia, jeśli jego wykonanie doprowadziłoby do niewypłacalności albo zagrożenia niewypłacalnością tej spółki. Spółka zależna niebędąca spółką jednoosobową podejmuje zaś uchwałę o odmowie wykonania wiążącego polecenia, jeżeli istnieje uzasadniona obawa, że jest ono sprzeczne z interesem tej spółki i wyrządzi jej szkodę, która nie będzie naprawiona przez spółkę dominującą lub inną spółkę zależną uczestniczącą w grupie spółek w okresie 2 lat, licząc od dnia, w którym nastąpi zdarzenie wyrządzające szkodę, chyba że umowa albo statut spółki stanowi inaczej. W określeniu wysokości szkody spółka zależna uwzględnia korzyści uzyskane przez tę spółkę w związku z uczestnictwem w grupie spółek w ciągu ostatnich 2 lat obrotowych. Umowa albo statut spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek może przewidywać dodatkowe przesłanki odmowy wykonania wiążącego polecenia.
Członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej i likwidator spółki zależnej nie ponosi odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia; podobnie członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej i likwidator spółki dominującej działający w interesie grupy spółek.
Spółka dominująca może w każdym czasie przeglądać księgi i dokumenty spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek oraz żądać od niej udzielenia informacji. Rada nadzorcza spółki dominującej sprawuje stały nadzór nad realizacją interesu grupy spółek przez spółkę zależną uczestniczącą w grupie spółek, chyba że umowa albo statut spółki dominującej lub spółki zależnej przewiduje inaczej.
Spółka dominująca odpowiada wobec spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek za szkodę, która została wyrządzona wykonaniem wiążącego polecenia i która nie została naprawiona w terminie wskazanym w wiążącym poleceniu, chyba że nie ponosi winy.
Za szkodę wyrządzoną jednoosobowej spółce zależnej spółka dominująca odpowiada tylko, jeżeli wykonanie wiążącego polecenia doprowadziło do jej niewypłacalności.
Ustawa wprowadza też regulacje dotyczące możliwości wykupu udziałów lub akcji wspólników mniejszościowych. Wspólnik lub wspólnicy mniejszościowi albo akcjonariusz lub akcjonariusze mniejszościowi reprezentujący nie więcej niż 10% kapitału zakładowego spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek mogą żądać umieszczenia w porządku obrad najbliższego zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia sprawy podjęcia uchwały o przymusowym odkupie ich udziałów albo akcji przez spółkę dominującą, która reprezentuje bezpośrednio, pośrednio lub na podstawie porozumień z innymi osobami co najmniej 90% kapitału zakładowego spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek. Z kolei zgromadzenie wspólników albo walne zgromadzenie spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek może podjąć uchwałę o przymusowym wykupie udziałów albo akcji wspólników albo akcjonariuszy reprezentujących nie więcej niż 10% kapitału zakładowego przez spółkę dominującą, która reprezentuje bezpośrednio co najmniej 90% kapitału zakładowego. Ponadto umowa albo statut spółki zależnej może przewidywać, że powyższe uprawnienie przysługuje spółce dominującej, która bezpośrednio lub pośrednio reprezentuje w spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek mniej niż 90% kapitału zakładowego takiej spółki, lecz nie mniej niż 75% tego kapitału.
Ustanie uczestnictwa w grupie spółek następuje wskutek podjęcia większością 3/4 głosów uchwały zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek lub przez złożenie przez spółkę dominującą spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek oświadczenia o ustaniu tego uczestnictwa.
Przepisów ustawy o spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek nie stosuje się do: spółki publicznej, spółki, która jest spółką w likwidacji i rozpoczęła podział swego majątku albo jest spółką w upadłości, ani do spółki będącej podmiotem objętym nadzorem nad rynkiem finansowym.
Ponadto ustawa precyzuje i zmienia szereg regulacji K.s.h, np. przewiduje wzmocnienie zakresu nadzoru nad spółką sprawowanego przez radę nadzorczą. Pojawią się przepisy karne przewidujące odpowiedzialność za nieprzekazanie, wbrew obowiązkom, informacji, dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień w terminie.