Umowa majątkowa małżeńska, tzw. intercyza, pozwala podejmować wiele decyzji ekonomicznych bez zgody małżonka. Dzięki niej zarabiane środki mogą trafiać na indywidualne konta, a każdy z partnerów może oddzielnie powiększać swój majątek i zaciągać własne zobowiązania. Jeśli intercyzy nie ma, małżonek nie może zrobić tego bez zgody drugiej strony.
Co do zasady, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (to majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Do majątku wspólnego małżonków w zasadzie wchodzą wszelkie przedmioty nabyte w czasie trwania małżeństwa. W szczególności majątek wspólny obejmuje pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z działalności zarobkowej, dochody z majątku wspólnego i osobistego, jak też środki zgromadzone na rachunku otwartym lub pracowniczym funduszu emerytalnym każdego z małżonków, a ponadto kwoty składek z tytułu ubezpieczeń społecznych zewidencjonowane na subkoncie. Z kolei w skład majątków osobistych wchodzi wszystko to, co nie wchodzi do majątku wspólnego małżonków.
Do majątku osobistego każdego z małżonków należą np. przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej i przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.
Niektóre czynności prawne dotyczące majątku wspólnego dla swej ważności wymagają zgody współmałżonka.
Generalnie, jeśli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków. Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak też z korzyści uzyskanych z jego praw autorskich i praw pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy, a jeśli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa.
Jeśli wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności lub dotyczy majątku osobistego jednego z małżonków, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak też z korzyści uzyskanych z jego ww. praw twórcy.
Małżonkowie lub osoby zamierzające wstąpić w związek małżeński mogą umownie wprowadzić odmienny ustrój majątkowy: wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć (na pewne składniki) albo ustanowić rozdzielność majątkową (małżonkowie mają tylko 2 całkowicie oddzielne majątki osobiste, o których sami decydują) lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (gdy po ustaniu umowy majątki oddzielne małżonków są wyrównywane), ew. po dokonanej zmianie przywrócić ustawową wspólność majątkową. Umowa majątkowa małżeńska może być zawarta zarówno przed zawarciem małżeństwa, jak i po jego zawarciu. Dla ważności intercyzy konieczne jest jej zawarcie w formie aktu notarialnego.
Umowa majątkowa małżeńska może być zmieniona albo rozwiązana. W razie jej rozwiązania w czasie trwania małżeństwa, powstanie między małżonkami wspólność ustawowa, chyba że postanowią oni inaczej. Panujący między małżonkami ustrój majątkowy określa, jakie przedmioty nabyte w trakcie trwania małżeństwa (czasami też przed jego zawarciem) stanowią majątek każdego z małżonków, a jakie – majątek wspólny małżonków, jakich czynności o charakterze majątkowym mogą dokonywać małżonkowie samodzielnie, a jakich wspólnie (kwestie związane z zarządem majątkami), czy w ogóle istnieje majątek wspólny małżonków, jak przedstawia się odpowiedzialność za długi każdego z małżonków, tj. z jakich majątków wierzyciel może prowadzić egzekucję i jak wygląda rozliczenie pomiędzy małżonkami w przypadku ustalania małżeństwa.
Gdy jeden z małżonków prowadzi działalność gospodarczą lub zaciąga zobowiązanie, umowa o rozdzielności majątkowej może chronić majątek drugiego małżonka, a tym samym zabezpiecza mienie rodziny przed ryzykiem związanym z utratą płynności finansowej przedsiębiorcy. Jeżeli wierzytelność powstała przed rozszerzeniem wspólności, wierzyciel, którego dłużnikiem jest tylko jeden małżonek, może żądać zaspokojenia także z tych przedmiotów majątkowych, które należałyby do majątku osobistego dłużnika, gdyby wspólność majątkowa nie została rozszerzona.
W razie umownego ustanowienia rozdzielności majątkowej, każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później. Każdy z małżonków zarządza samodzielnie swoim majątkiem. Jeśli małżonkowie chcą, żeby nieruchomość, która dotychczas stanowiła składnik majątku osobistego jednego z małżonków, została objęta małżeńską wspólnością majątkową, mogą to uczynić przy pomocy umowy o rozszerzeniu wspólności majątkowej. Włączenie do majątku małżonków poprzez umowę o rozszerzeniu wspólności majątkowej nieruchomości stanowiącej dotąd majątek odrębny jednego małżonka nie jest nabyciem tej nieruchomości w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Jeśli chodzi o skuteczność intercyzy na zewnątrz, to zgodnie z art. 471 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, małżonek może powoływać się względem innych osób na umowę majątkową małżeńską, gdy jej zawarcie oraz rodzaj były tym osobom wiadome. Jeżeli kontrahent nie został poinformowany o zawarciu umowy małżeńskiej, w tym o rodzaju umowy, to małżonkowie nie będą mogli powoływać się na korzystne dla siebie, a niekorzystne dla drugiej strony skutki, jakie wynikają z zawartej umowy małżeńskiej. Stąd istotne jest zawarcie odpowiedniej klauzuli w umowie z kontrahentem, wskazującej, iż został poinformowany o zawartej intercyzie.