Upadłość konsumencka pozwala kompleksowo rozwiązać problem zadłużenia: na ile jest to możliwe spłacić wierzycieli i umorzyć pozostałe.
Prowadzona przed sądem upadłość konsumencka zmierza do ustalenia, jakim osobom, w jakiej wysokości oraz w jakich terminach dłużnik będzie zobowiązany spłacić swoje zadłużenie. Okres realizacji planu spłaty wierzycieli może wynosić do 7 lat. Dłużnik nie zostanie pozbawiony wszystkiego. Prawo upadłościowe gwarantuje zachowanie określonego w przepisach majątku ruchomego najpotrzebniejszego w życiu codziennym i części dochodów.
W procedurze konsumenckiego uproszczonego postępowania upadłościowego aktywność sądu ograniczona została do najważniejszych decyzji (ogłoszenie upadłości, ustalenie planu spłaty wierzycieli, rozpatrywanie skarg na czynności lub zaniechania syndyka). Postępowanie nie powinno trwać dłużej niż 6-8 miesięcy.
Syndyk kieruje tokiem postępowania uproszczonego, jak też odpowiedzialny jest za sprzedaż majątku osoby zadłużonej. W uproszczonym postępowaniu syndyk przygotowuje także projekt planu spłaty wierzycieli.
Jeśli sytuacja majątkowa dłużnika jest dość złożona, postępowanie będzie prowadzone w trybie zwykłym. Udział sądu jest wtedy większy, a postępowaniem kieruje sędzia-komisarz. Trwa ono z reguły co najmniej rok.
Wniosek o upadłość konsumencką można złożyć nie wcześniej niż po wykreśleniu wpisu z ewidencji działalności gospodarczej. Taki wniosek może złożyć tylko dłużnik indywidualnie. Jedynie wobec osób, które w przeszłości prowadziły działalność gospodarczą, wniosek o ogłoszenie upadłości może zostać złożony także przez wierzyciela – tylko w okresie jednego roku od dnia wykreślenia wpisu z ewidencji działalności gospodarczej.
Nie wszystkie długi zostaną umorzone. Muszą być spłacane długi zaciągnięte po ogłoszeniu upadłości, długi alimentacyjne, długi z tytułu rent i odszkodowań, długi orzeczone w sprawach karnych i wykroczeniowych oraz długi umyślnie zatajone.
Wniosek o ogłoszenie upadłości należy złożyć na urzędowym formularzu. Do wniosku dołącza się potwierdzenie uiszczenia opłaty 30 zł, dokumenty potwierdzające okoliczności podane w jego treści (np. wszystkich wierzycieli i wysokość długów) oraz jego odpis. Wniosek wysyła się pocztą lub składa w biurze podawczym właściwego sądu. Potem wystarczy czekać na kontakt ze strony syndyka (we wniosku warto podać dlań nr tel. lub e-mail).
Sąd może oddalić wniosek, jeżeli z jego treści nie będzie wynikało, że wnioskodawca jest osobą niewypłacalną.
Koszty postępowania obejmują opłatę od złożenia wniosku (30 zł) i koszty wynagrodzenia syndyka oraz partycypację w kosztach prowadzenia kancelarii syndyka (kilka tys. zł).
Informacja o upadłości zostanie publicznie obwieszczona.
Syndyk sprzeda zarówno majątek, który dłużnik miał w dniu ogłoszenia upadłości, jak i ten, który ewentualnie uzyska po ogłoszeniu upadłości (z wyjątkami). Wyposażenie domu lub mieszkania nie będzie podlegać sprzedaży, jeżeli jest to standardowe wyposażenie nie mające charakteru luksusowego. Dłużnik nie straci też przedmiotów służących do nauki i przedmiotów codziennego użytku, jeśli mogą być sprzedane tylko znacznie poniżej ich wartości, ale zachowują dla niego znaczną wartość użytkową, a także narzędzi niezbędnych do osobistej pracy, żywności czy ubrania. Sprzedaży przez syndyka podlegać będzie jednak pojazd mechaniczny, którego upadły jest właścicielem, chyba że jest on niezbędny z uwagi na niepełnosprawność jego lub członka jego rodziny.
Niektóre banki po powzięciu wiedzy o ogłoszeniu upadłości klienta mogą zablokować jego rachunek bankowy do czasu złożenia dyspozycji przez syndyka.
W postępowaniu upadłościowym pełnej ochronie podlegają m.in. świadczenia z pomocy społecznej, alimentacyjne, rodzinne i wychowawcze, dodatki rodzinne, pielęgnacyjne i porodowe, jednorazowe świadczenie z tytułu urodzenia dziecka. Emerytura i renta podlegają ochronie w wysokości 75% świadczenia, nie mniej niż 825 zł netto. Jeżeli dłużnik pracuje, może zachować pieniądze w wysokości połowy wynagrodzenia, nie mniej niż wynosi minimalne wynagrodzenie za pracę.
Upadłość konsumencka nie pozwoli dłużnikowi na zachowanie żadnej nieruchomości. Z sumy uzyskanej ze sprzedaży sąd może wydzielić kwotę, która pozwoli mu wynająć mieszkanie do 2 lat.
Po ogłoszeniu upadłości wierzyciele nie mogą wszczynać nowych postępowań sądowych i egzekucyjnych przeciwko upadłemu. Dla dochodzenia zapłaty długów wierzyciele powinni zgłosić je syndykowi i zaniechać innych czynności windykacyjnych.
Plan spłaty wierzycieli to postanowienie, w którym sąd ustali: czy dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa; w jakim zakresie jego zobowiązania będą podlegać umorzeniu; w jakim zakresie i w jakim okresie będzie zobowiązany spłacać pozostałe zobowiązania. W okresie realizacji planu spłaty wierzycieli dłużnik musi m.in. składać coroczne sprawozdania ze swojej sytuacji majątkowej i zawodowej.
Po stwierdzeniu przez sąd wykonania przez upadłego planu spłat wierzycieli, wszystkie nieuregulowane zobowiązania zostaną definitywnie umorzone.
Wysokość miesięcznej raty planu spłaty wierzycieli określi dla upadłego sąd (z uwzględnieniem jego możliwości zarobkowych, kosztów utrzymania jego i osób będących na jego utrzymaniu i dochodów osób, z którymi wspólnie prowadzi gospodarstwo domowe).
Umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli może mieć miejsce tylko, jeżeli sytuacja osobista dłużnika w sposób oczywisty wskazuje, że jest trwale niezdolny do jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli.
W każdym innym przypadku sąd w braku możliwości ustalenia planu spłaty wierzycieli będzie dokonywał warunkowego umorzenia zobowiązań dłużnika (stwierdzając, że obecnie nie jest on w stanie ich spłacać, ale nie jest wykluczone, że w okresie 5 lat jego sytuacja finansowa się poprawi). W całym 5-letnim okresie warunkowego umorzenia zobowiązań upadły musi realizować obowiązki i stosować się do ograniczeń jak przy realizacji planu spłaty wierzycieli.